Μιας και πήρα κάνα δύο pm για χάρτες σε GPS και αντίστοιχα προγράμματα, λέω να τα γράψω εδώ και για όσους άλλους ενδιαφέρονται.
Κατ’ αρχήν να διευκρινίσουμε ότι γενικά υπάρχουν δύο ειδών δεδομένα για χαρτογράφηση. Τα raster που είναι, με απλά λόγια, εικόνες που περιέχουν όλες τις πληροφορίες του χάρτη και οι οποίες δεν μπορούν να μεταβληθούν, μετακινηθούν κλπ ανεξάρτητα. Τέτοια αρχεία υπάρχουν έτοιμα (πχ. Οι χάρτες της Ανάβασης σε CD) ή τα δημιουργούμε σκανάρωντας ένα τυπωμένο χάρτη. Οι εικόνες αυτές για να είναι χρήσιμες και αξιοποιήσιμες από ένα GPS ή ένα πρόγραμμα πρέπει να καλιμπραριστούν στα απλά προγράμματα ή να γεωαναφερθούν - προβληθούν στα επαγγελματικά (GIS) ώστε να ξέρει το πρόγραμμα τις συντεταγμένες (θέση πάνω στη επιφάνεια της γης) του κάθε σημείου (pixel) της εικόνας. Στα απλά προγράμματα χρησιμοποιούμε από 2 έως αρκετά εμφανή σημεία της εικόνας με γνωστές συντεταγμένες οι οποίες πρέπει να είναι στο ίδιο σύστημα αναφοράς (datum) με αυτό του χάρτη, δηλώνοντάς το πάντα και στο πρόγραμμα. Όταν στα προγράμματα αυτά αλλάζουμε σύστημα (πχ. αν έχουμε χάρτη σε ED50 όπως είναι της ΓΥΣ και πάμε σε WGS84 που πρέπει για να δουλέψουμε με στοιχεία από GPS) αυτά απλά στρίβουν την εικόνα για να ταιριάξει όσο το δυνατό με το νέο σύστημα. Για να είναι ένας τέτοιος χάρτης αξιοποιήσιμος και να μας δίνει ακριβείς πληροφορίες πρέπει να είναι φτιαγμένος (και να το γνωρίζουμε) σε κάποιο σύστημα αναφοράς και όχι σαν «ζωγραφιά». Προγράμματα που χρησιμοποιούν δεδομένα raster είναι το Ozi για PC και PDA, το TrakMaker για PC, το PathAway για Palm και iQue κ.α. καθώς και όλα τα προγράμματα GIS (ArcView, ArcInfo, MapInfo κ.α.). Στα προγράμματα GIS έχουμε τη δυνατότητα να γίνεται κανονική προβολή της εικόνας (τη ξαναφτιάχνουν ανά pixel από την αρχή) στο νέο σύστημα με πολύ καλύτερα αποτελέσματα και ακρίβεια για όλη την επιφάνεια της εικόνας.
Το δεύτερο είδος δεδομένων είναι τα διανυσματικά (vector). Σε αυτά έχουμε για κάθε αντικείμενο τις συντεταγμένες του και βάση αυτών το πρόγραμμα τα απεικονίζει στη σωστή θέση με ότι άλλες πρόσθετες πληροφορίες περιέχει. Έτσι για ένα δρόμο έχουμε μια σειρά από σημεία, τη κατηγορία του ( πχ. άσφαλτος, χώμα, βατότητα), το όνομα του κλπ, για μια τοποθεσία έχουμε ένα σημείο, τη κατηγορία του (πχ. πηγή, καταφύγιο, κορφή) το όνομα του κλπ, για μια περιοχή (πχ τα όρια μιας πόλης, μια λίμνη) έχουμε ένα κλειστό πολύγωνο πάλι με κατηγορία, όνομα κλπ. Τέτοια δεδομένα περιέχουν τα GPS με δυνατότητα χάρτη (το basemap και οι χάρτες που φορτώνουμε) καθώς και τα δεδομένα που καταγράφουμε με αυτά (waypoints και tracks) ή με προγράμματα που είναι συνδεδεμένα με GPS και κάνουν καταγραφή. Τα διανυσματικά δεδομένα βολεύουν πάρα πολύ γιατί έχουν πολύ μικρότερο μέγεθος από μια εικόνα και μπορούν να επεξεργαστούν με πάρα πολλούς τρόπους. Μπορούν να ομαδοποιηθούν, να τους αλλάξουμε εύκολα χαρακτηριστικά, να τα μετατρέψουμε, να τα εμφανίσουμε και αποκρύψουμε κατά βούληση και τμηματικά, να τα ενώσουμε ή χωρίσουμε και φυσικά να τα κωδικοποιήσουμε αλλά και να τα κλειδώσουμε. Το κακό είναι ότι μαζεύονται δύσκολα και είναι δυσεύρετα σε δωρεάν ή χαμηλή τιμή. Εκτός από τα προγράμματα GIS που χρησιμοποιούν και τα δύο είδη δεδομένων και τα απλά προγράμματα για GPS μπορούν να εμφανίσουν και τα δύο ταυτόχρονα με κάποιους πάντα περιορισμούς (ο κυριότερος ότι πρέπει και η εικόνα και τα δεδομένα να είναι στο ίδιο σύστημα και συντεταγμένες καθώς και ότι δεν μπορούμε να έχουμε παρά μια εικόνα τη φορά στην οθόνη).
Άρα στα GPS που παίρνουν χάρτες για να φτιάξουμε δικό μας χάρτη πρέπει να έχουμε ή να φτιάξουμε διανυσματικά δεδομένα. Δεν μπορούμε να εισάγουμε δεδομένα raster (εικόνες). Στα PDA, PALM και PC μπορούμε, ανάλογα με το πρόγραμμα που χρησιμοποιούμε, να έχουμε και τα δύο.
Διανυσματικά δεδομένα για την Ελλάδα δεν υπάρχουν σε δωρεάν μορφή, απ’ ότι ξέρω εγώ τουλάχιστον, για τους απλούς χρήστες (οι ασχολούμενοι επαγγελματικά έχουν ή βρίσκουν μερικά). Υπάρχουν κάποια λίγα και αυτά όχι με μεγάλη ακρίβεια, στο internet και κυρίως σε κρατικά site στην Αμερική (μπορείτε να βρείτε μια αρκετά καλή ακτογραμμή, αρκετά σημεία ενδιαφέροντος κλπ).
Έτοιμα μπορείτε να αγοράσετε, κωδικοποιημένα πάντα, εκτός από αυτά που παρέχουν οι κατασκευαστές GPS και που για την Ελλάδα είναι απλά τα βασικά και με πολύ χαμηλή ακρίβεια αλλά για την υπόλοιπη Ευρώπη είναι καταπληκτικά (σε πρόσφατο ταξίδι στην Ιταλία με πήγε στη πόρτα της εταιρείας σε κωμόπολη έξω από το Τορίνο το Mapsource της Garmin), από την Ανάβαση για αρκετές περιοχές αναλυτικά καθώς και όλη την Ελλάδα με όλο το βασικό οδικό δίκτυο και όλους τους οικισμούς, αρκετά βενζινάδικα, μοναστήρια κλπ, που τα φορτώνει η ίδια σε GPS Garmin και Magelan, από το Σκορδίλη για Αθήνα, Θεσ/κη και Ηράκλειο αναλυτικά με δίκτυο πόλεως (με αρκετές ελλείψεις αλλά μεγάλη ακρίβεια) και ένα απλό δίκτυο μικρής ακρίβειας για την υπόλοιπη Ελλάδα (αναμένετε η δεύτερη έκδοση με επιπλέον Πάτρα, Βόλο κ.α. καθώς βελτιώσεις για τα προηγούμενα) που και πάλι φορτώνετε και κλειδώνει με το συγκεκριμένο GPS της Garmin. Επίσης υπάρχουν τα κλειστά πακέτα πλοήγησης όπως της MLS, που βασίζονται σε ένα είδος Car PC, αλλά δεν επιτρέπουν τη χρήση άλλων χαρτών και βασίζονται μεν σε διανυσματικά δεδομένα αλλά στο πακέτο έχουν εξαχθεί και χρησιμοποιούνται σαν raster. Τελευταία κυκλοφόρησε από το Γερμανό ένα νέο πακέτο σε PDA με στοιχεία για Αθήνα κλπ αλλά δεν το έχω δει ακόμα για να ξέρω το είδος των δεδομένων και για το αν δέχεται άλλους χάρτες. Πάντως σαν PDA θα μπορείτε να του προσθέσετε ένα πρόγραμμα για να δουλέψετε με ότι δεδομένα θέλετε.
Για να φτιάξετε τώρα δεδομένα και κατ’ επέκταση χάρτες. Εδώ είναι το ζουμί λοιπόν.
Κατ’ αρχήν η βασική πηγή μπορεί να είναι οι καταγραφές διαδρομών στο GPS ή σε κάποιο πρόγραμμα και η συλλογή waypoints, δικά σας, φίλων ή δημοσιευμένα στο internet. Εδώ, όπως και πάντα όταν ασχολούμαστε με δεδομένα, θέλει μεγάλη προσοχή να συμφωνούν το σύστημα αναφοράς και οι συντεταγμένες, καθώς επίσης και όταν κάνουμε καταγραφή σε κάποιο πρόγραμμα, γιατί πολλά GPS ενώ είναι ρυθμισμένα σε ένα άλλο από το WGS84 datum η πληροφορία NMEA που στέλνουν στο πρόγραμμα παραμένει στο WGS84.
Η άλλη πηγή είναι η χρήση ενός προγράμματος που υποστηρίζει raster ώστε να εισάγουμε ένα χάρτη και πάνω σε αυτόν να ψηφιοποιήσουμε με το ποντίκι (με κόπο και πολύ χρόνο) ότι στοιχεία θέλουμε (Ozi, TrackMaker, MapEdit ή κάποιοGIS).
Αφού μαζέψαμε τα στοιχεία που θέλουμε ερχόμαστε στο σημείο να τα εισάγουμε στο GPS σαν χάρτη (και όχι σαν track, route ή waypoints που είναι κάτι άλλο πιο απλό αλλά δεσμευτικό). Θα σας πω για τα Garmin μιας και με αυτά μόνο ασχολούμαι.
Η Garmin χρησιμοποιεί διανυσματικά δεδομένα σε ένα δικό της φορμάτ στο οποίο πρέπει να μετατραπούν τα δικά σας. Επίσης θέλει προσοχή στο ότι ενώ μπορείτε να φορτώσετε όσους αναλυτικούς χάρτες θέλετε (αρκεί να τους χωράει η μνήμη του GPS), οι νέοι χάρτες θα σβήσουν τους παλαιούς αναλυτικούς που έχει μέσα (το basemap ΔΕΝ επηρεάζεται). Άρα δεν μπορείτε να προσθέσετε χάρτες παρά μόνο να φορτώσετε ένα νέο πακέτο. Προσοχή λοιπόν, αν έχετε στο GPS ένα χάρτη και τον θέλετε και στο καινούργιο πακέτο θα πρέπει να τον έχετε και σαν αρχείο στο PC (να τον πάρετε από το GPS δεν γίνεται και έτοιμους χάρτες σε αρχείο δεν σας δίνει κανένας γιατί μπορούν τότε να αντιγραφούν και να επεξεργαστούν με κατάλληλα προγράμματα).
Αφού μετατρέψετε τα δεδομένα σε φορμάτ Garmin (υπάρχουν δύο προγράμματα που κάνουν αυτή τη δουλειά και θα δούμε στη συνέχεια), έχετε δύο τρόπους να τα φορτώσετε στο GPS. Ο ένας είναι να δηλώσετε (να κάνετε registry) τα αρχεία σας (χάρτες) στο MapSource της Garmin και μέσω αυτού να τα δείτε και να τα στείλετε στο GPS, μαζί αν θέλετε και με κάποιους χάρτες που περιέχει ήδη το MapSource. Ο δεύτερος τρόπος είναι με ένα αυτόνομο πρόγραμμα που στέλνει κατευθείαν το πακέτο των χαρτών στο GPS (πάντα σβήνοντας το παλαιό, μιας και αυτό είναι θέμα του πρωτοκόλλου επικοινωνίας της Garmin).
Τα ίδια ισχύουν και για το iQue αναφορικά με το πρόγραμμα που δίνει μαζί η Garmin απλώς εδώ χρειάζεται μια ακόμα μετατροπή για να γίνει το αρχείο σε φορμάτ Palm. Για το Pathaway που διαβάζει μόνο raster μπορούμε να δούμε μόνο tracks και waypoints πάνω από την εικόνα (μακάρι να μπορούσαμε να δούμε και διανυσματικά, θα έλυνε πολλών τα χέρια). Βέβαια μπορούμε, με κατάλληλο πρόγραμμα, ένα αρχείο με διανυσματικά δεδομένα να το εξάγουμε σαν εικόνα και μάλιστα γεωαναφερμένη ώστε να τη δούμε στο Pathaway.
Ένα άλλο χρήσιμο στοιχείο που υπάρχει στα Garmin (δυστυχώς δεν ξέρω για άλλα GPS) είναι ότι μπορεί ένας χάρτης όταν φτιάχνεται να δηλωθεί σαν «διαφανής» έτσι ώστε να είναι πάντα ορατός πάνω από οποιονδήποτε άλλο χάρτη. Αυτό είναι χρήσιμο για παράδειγμα όταν έχουμε μια μεγάλη συλλογή από σημεία ενδιαφέροντος ή κάποιες καταγραφές και θέλουμε να εμφανίζονται στο GPS χωρίς να μας κρύβουν από την οθόνη έναν έτοιμο χάρτη και τις πληροφορίες που αυτός έχει. Τη μέθοδο αυτή χρησιμοποιεί και η Garmin στους χάρτες με POI (Point Of Interest) που δίνει με το MapSource ώστε να εμφανίζονται πάνω στους αναλυτικούς χάρτες της.
Τώρα αν θέλετε να φτιάξετε χάρτες με πλοήγηση (routable) τα πράγματα και κυρίως τα δεδομένα γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα, μιας και χρειάζεστε περισσότερα στοιχεία όπως κατηγορίες δρόμων και ταχύτητας, μονοδρομήσεις, διασταυρώσεις, αριστερές στροφές, έξοδοι αυτοκινητοδρόμων κλπ καθώς και κατάλληλο πρόγραμμα.
Υπομονή γιατί πρέπει να φύγω.....
Η συνέχεια στο επόμενο δυστυχώς μιας και η κατασκευή χάρτη θέλει αρκετή δουλειά και εργαλεία